नवी दिल्ली, ता. 28 – राज्य सरकारने संपूर्ण गोशाळांना (गोशाळांना) पर्यावरणपूरक शेणाचे लाकूड (गोकाष्ट) बनविण्यासाठी मशीन उपलब्ध करून देण्याची योजना सुरू केली आहे. या उपक्रमाचा एक भाग म्हणून पशुसंवर्धन विभागाने राज्यातील गोशाळांमधून 100 अर्ज मागवले आहेत. पात्र सहभागींना वेळेवर लाभ मिळण्याची खात्री करून ही योजना प्रथम येणाऱ्यास प्रथम सेवा तत्त्वावर कार्य करेल.
या उपक्रमाचा उद्देश हिवाळ्यात वाढलेल्या वृक्षतोडीला संबोधित करणे आहे. जेव्हा लोक बोनफायरसाठी लाकडावर जास्त अवलंबून असतात. त्याऐवजी शेणाच्या लाकडाचा वापर करण्यास प्रोत्साहन देऊन, विभागाला जंगलतोड कमी होईल आणि पर्यावरणाचे संरक्षण होईल अशी आशा आहे.
शेणाचे लाकूड कसे बनवले जाते
शेणाचे लाकूड बनवणारी यंत्रे बसवण्यासाठी आर्थिक मदत केली जाईल, असे विभागाचे म्हणणे आहे. या प्रक्रियेमध्ये यंत्रामध्ये शेण टाकले जाते, ज्यामुळे 4-5 फूट लांब लाकडी लाकूड तयार होतात. या नोंदी नंतर वापरण्यासाठी वाळवल्या जातात.
1 क्विंटल शेणापासून 1 क्विंटल शेणखत तयार होते असा अंदाज आहे. या यंत्रांच्या सहाय्याने एका दिवसात 10 क्विंटल शेणखताचे लाकूड तयार करता येते. प्रक्रिया जलद, किफायतशीर आणि पर्यावरणास अनुकूल आहे. पारंपारिक लाकडाच्या तुलनेत, शेणाचे लाकूड स्वस्त आहे आणि कमी धूर सोडते, ज्यामुळे ते एक टिकाऊ पर्याय बनते.
शेणाच्या लाकडाचा संभाव्य उपयोग
शेणाचे लाकूड विविध कारणांसाठी वापरले जाऊ शकते, यासह:
रेस्टॉरंट्स: स्वयंपाकासाठी इंधन स्त्रोत म्हणून.
अंत्यसंस्कार पायर्स: अंत्यसंस्कारात पारंपारिक लाकूड बदलणे.
गावातील स्वयंपाक: स्वयंपाकासाठी पारंपारिक शेणाच्या पोळीला पर्याय म्हणून.
एका अंत्यसंस्कारात अंदाजे 70 क्विंटल लाकूड वापरले जाते हे विशेष. शेणाच्या लाकडाचा वापर करून, यासाठी तोडल्या जाणाऱ्या झाडांची संख्या लक्षणीयरीत्या कमी केली जाऊ शकते.
अर्जासाठी पात्रता निकष
या योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी, गोशाळेने खालील निकष पूर्ण केले पाहिजेत:
गोशाळेत किमान ६०० गायी असणे आवश्यक आहे.
गोशाळेसाठीची जमीन अर्जदाराच्या मालकीची असणे आवश्यक आहे.
सुरुवातीला ही योजना 1,000 गायी असलेल्या गोशाळांपर्यंत मर्यादित होती, परंतु व्यापक सहभागाला प्रोत्साहन देण्यासाठी पात्रतेची आवश्यकता नंतर 600 गायींवर कमी करण्यात आली.
राजस्थान मधील गोपालन करणारे लोक या योजनेचा लाभ घेऊ शकतील
नागौर जिल्ह्यातील सद्यस्थिती
नागौर जिल्ह्यात आठ ब्लॉकमध्ये ४०० हून अधिक गोशाळा आहेत. मात्र, या योजनेसाठी आतापर्यंत केवळ चार गोशाळांनी अर्ज केले आहेत. या उपक्रमातून गोशाळांना आर्थिक लाभ देताना आणि पर्यावरणाची हानी कमी करताना शाश्वत पद्धतींना चालना मिळणे अपेक्षित आहे.
