कोण देणार जास्त पैसा, सोयाबीन की मका पहा कोण पडणार भारी Soybean corn price
वेगवान नाशिक
बीड, ता. 23 आॅगस्ट 2024 ( संजय दिघे ) Soybean corn price मागील वर्षापासून सोयाबीन पिकाने शेतक-यांचे तेल काढले आहे. कारण सोयाबीन तोट्यात विकावी लागली आहे. यावर्षी महाराष्ठ्रामध्ये मका पिकाचे क्षेत्र वाढले असले तरी लोकांनी सोयाबीन केली आहे. मात्र या वर्षी कोण भाव खाऊ जाणार हे पहावे लागणार आहे.
महाराष्ट्रातील सोयाबीन उत्पादक शेतकऱ्यांनाही अशाच प्रकारच्या आव्हानांना तोंड द्यावे लागत आहे, त्यांना ₹3,800 ते ₹4,200 प्रति क्विंटल या दराने सोयाबीन विकावे लागत आहे. सामान्यतः, नवीन पीक येईपर्यंत कृषी मालाच्या किमती अनुकूल राहतात, त्यानंतर ते घसरतात. तथापि, यावेळी, सोयाबीनच्या बाबतीत उलट घडत आहे – नवीन पीक येण्यापूर्वीच भाव घसरत आहेत. गेल्या तीन वर्षात सोयाबीन ने शेतक-यांना मनाप्रमाणे भाव दिलाचं नाही. त्यामुळे शेतकरी मका पिकाकडे वळला आहे.
सोयाबीनसाठी किमान आधारभूत किंमत (MSP) ₹ 4,892 प्रति क्विंटल निर्धारित केली आहे आणि फक्त तीन वर्षांपूर्वी, सोयाबीनची बाजारभाव प्रति क्विंटल ₹ 11,000 पर्यंत पोहोचली होती. यामुळे प्रश्न निर्माण होतो: यावर्षी सोयाबीनचे भाव इतके घसरले आहेत आणि सोयाबीनच्या किमती पुढे जाण्याचा शक्यता आहे की नाही ते आपल्याला जाणून घ्यायचे आहे.
सोयाबीनचे “गूढ” समजून घेणे
सोयाबीनच्या सध्याच्या दुर्दशेमागील कारणांचा शोध घेण्यापूर्वी, पिकाची गतिशीलता समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. महाराष्ट्र आणि मध्य प्रदेश ही भारतातील दोन सर्वात मोठी सोयाबीन उत्पादक राज्ये आहेत, ज्यात देशातील एकूण सोयाबीन उत्पादनापैकी महाराष्ट्राचा वाटा ४५% आणि मध्य प्रदेशचा वाटा ४०% आहे. जागतिक स्तरावर, सोयाबीनचा वापर प्रामुख्याने खाद्यतेल आणि पशुखाद्य म्हणून केला जातो. तेल काढल्यानंतर, उरलेला कचरा, ज्याला डी-ऑइल्ड केक (DOC) म्हणून ओळखले जाते, त्यात 45% पर्यंत प्रथिने असतात, ज्यामुळे ते प्राण्यांसाठी मुख्य प्रथिने स्त्रोत बनतात. परिणामी, DOC ची जागतिक मागणी आहे.
सोयाबीनचे भाव घसरण्यामागील कारणे
सोयाबीन तेल आणि DOC ची जागतिक मागणी असूनही, या वर्षी सोयाबीनचे दर सरासरी ₹4,000 प्रति क्विंटलपर्यंत मर्यादित राहण्याची तीन प्रमुख कारणे आहेत:
लॅटिन अमेरिकन देशांमध्ये बंपर उत्पादन
सोयाबीनच्या किमती घसरण्याचे मुख्य कारण म्हणजे वाढलेले जागतिक उत्पादन. सोयाबीनचे प्रमुख उत्पादक लॅटिन अमेरिकन देशांनी यावर्षी बंपर पीक अनुभवले आहे. ब्राझील, अर्जेंटिना आणि युनायटेड स्टेट्समध्ये अतिरिक्त सोयाबीन उत्पादन अपेक्षित आहे, तर भारताचा उत्पादन दृष्टीकोन देखील सकारात्मक आहे. यामुळे जागतिक बाजारपेठेत सोयाबीनचा अतिरिक्त पुरवठा होऊन भाव स्थिर राहिल्याने भारतावरही त्याचा परिणाम होत आहे.
सोयाबीन कचऱ्यासाठी सुस्त आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठ
सेंट्रल इंडिया एफपीओ फेडरेशनचे सीईओ योगेश द्विवेदी स्पष्ट करतात की सोयाबीनच्या किमती कमी होण्याचे आणखी एक कारण म्हणजे सोयाबीन कचरा (डीओसी) साठी सुस्त जागतिक बाजारपेठ. भारत सोयाबीनचा कचरा आयात करत असे, परंतु या वर्षी जागतिक अधिशेषामुळे आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठ स्थिर झाली आहे, त्याचा परिणाम भारतावरही झाला आहे.
भारतात स्वस्त पाम तेलाचा ओघ वाढला
जर सोयाबीनच्या कचऱ्याची आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठ मंद असेल, तर अतिरिक्त सोयाबीनचा वापर खाद्यतेलाच्या उत्पादनासाठी केला जाईल अशी अपेक्षा असू शकते. तथापि, हे होत नाही. द्विवेदी स्पष्ट करतात की भारत सरकारने पाम तेलाच्या आयातीवरील शुल्क हटवले आहे, ज्यामुळे स्वस्त पाम तेलाची आवक झाली, ज्याचा सोयाबीन तेल उद्योगावर गंभीर परिणाम होत आहे. इतर खाद्यतेलांसोबत पाम तेलाच्या मिश्रणाबाबत कोणतीही स्पष्ट मार्गदर्शक तत्त्वे नाहीत, ज्यामुळे 50% पर्यंत पाम तेल सोयाबीन तेलात मिसळले जाते, त्यामुळे खाद्यतेलाच्या बाजारपेठेतील सोयाबीनची मागणी मर्यादित होते आणि शेतकऱ्यांचे नुकसान होते.
भविष्यातील मार्केट ट्रेंड आणि संभाव्य उपाय
यंदाच्या सोयाबीनच्या बाजाराच्या भविष्याबाबत द्विवेदी यांनी भाकीत केले की ते सुस्त राहू शकते, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचे नुकसान होईल. सरकारी हस्तक्षेप महत्त्वाचा आहे, असे ते आवर्जून सांगतात. राज्य सरकारांनी भावांतर भुगतन योजनेसारख्या योजनांद्वारे शेतकऱ्यांचे नुकसान कमी करण्यासाठी काम केले पाहिजे आणि केंद्र सरकार MSP वर सोयाबीन खरेदी सुरू करून महत्त्वपूर्ण दिलासा देऊ शकते.
मकाकडे वळाळे शेतकरी
महाराष्ठ्रात या वर्षी शेतकरी मका पिकाला भर दिला आहे. कारण संपूर्ण वर्षामध्ये मकाचे भाव घसरले नाही. हंगामात मका 2000 पेक्षा कमी विकली नाही. मका एकरी 30 ते 35 क्विंटल काढणार शेतकरी आहे. मात्र जरी सरासरी 26 क्विंटल जरी मकाचे उत्पादन झाले तर 2000 रुपयाने 54 हजार एकरी उत्पन्न होते. आणि एकड सोयाबीन एक 6 क्विंटल होते. त्याचा भाव 4000 रुपये होते. त्यानुसार पकडले तर 24000 रुपये पदरात पडतात त्यामुळे यंदाही सोयाबीन पेक्षा मका शेतक-यांना जास्त पैसा देणार आहे. त्
मुरघास मुळे मका मागणी वाढली
सध्या दुधाळ जनावरे यांच्या साठी हिरव्या मकाचा मुरघास केला जातो. एकरी 30 हजार जरी धरले तरी ते सोयीबन पेक्षा जास्त मिळत असल्यामुळे शेतक-यांनी या वर्षी सोयाबीन कडे कानाडोळा केला आहे. त्यामुळे यंदा तरी मकाचा बेस्ट असल्याचे शेती तज्ञांचे मत आहे.
